عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدیدشعبده بازی‌های درخت
اينكه يك درخت مي‌تواند مواد سمي و آلاينده‌هاي آب و هوا را جذب كند چندان عجيب نيست اما صرفه‌جويي در مصرف انرژي ـ به‌خصوص انرژي الكتريكي ـ واقعا شاهكار يك درخت و بيشتر به شعبده‌بازي شبيه است. درخت اين كار را با ايجاد تعادل دمايي انجام مي‌دهد. تاج درختان در تابستان‌ها با ايجاد سايه دماي پيرامون را كاهش مي‌دهد و در فصل‌هاي سرد سال با كاستن از باد‌هاي سرد، دمايي مناسب‌تر براي ساكنان زير تاج خود فراهم مي‌كند. در هر دو فصل گرم و سرد، رطوبتي كه برگ درختان ايجاد مي‌كنند اثر تعادل بخشي در دماي محيط را تشديد مي‌كند. بررسي‌هايUSFS (سازمان خدمات جنگل، ايالات متحده) نشان مي‌دهد خانه‌هايي كه پيرامونشان درخت كاشته شده- به‌خصوص آنهايي كه زير سايه تاج درختان قرار دارند- براي ايجاد گرما و سرما نسبت به خانه‌هاي بي‌درخت تا ٢۵ درصد انرژي كمتري نياز دارند. اما اين، همه شعبده بازي درخت نيست.
درختان حتي باعث ماندگاري بيشتر پوشش آسفالت خيابان‌ها، سهولت و امنيت بيشتر در ترافيك شهري و افزايش امنيت و سلامت رواني شهروندان مي‌شوند. سايه‌اي كه درخت روي سطح خيابان پهن مي‌كند، از دماي سطحي خيابان مي‌كاهد و قيري را كه براي چسباندن دانه‌هاي شن آسفالت استفاده شده ديرتر خراب مي‌كند و در نتيجه عمر مفيد آسفالت خيابان‌ها را تقريبا دو برابر افزايش مي‌دهد. همين سايه‌هاي لذت بخش كه هر يك از ما زير آن دقايقي را به آرامش گذرانده‌ايم، نقش مهمي در كاهش تبخير‌هاي سطحي دارند. سايه درختان در حاشيه آبگير‌ها و تالاب‌ها و حتي رودها و نهر‌ها مي‌تواند نقش مهمي در كاهش اين تبخير‌ها داشته باشد. از سوي ديگر درختان- به ويژه در وسط خيابان‌هاي شهري- بين دو مسير رفت و آمد سايه مي‌اندازند و از نور خيره كننده خودرو‌هاي عبوري در شب‌ها مي‌كاهند.
باز هم عجيب‌تر، شاخ و برگ درختان با ايجاد پانل‌هاي كوچك آكوستيك و توليد «نويز سفيد» صوتي، صداهاي پراكنده و مخرب محيطي را كه بر شنوايي انسان‌ها اثر منفي مي‌گذارد، تا حد زيادي كاهش مي‌دهند. آلودگي صوتي همزاد جديدي به نام آلودگي نوري هم دارد. آلودگي نوري يكي از بلاياي زندگي در شهر‌هاي مدرن است. شهرها شب‌ها تاريك نيستند و آرامش را از ساكنان شهر مي‌گيرند اما تقريبا بيشتر مردم اين نوع آلودگي را اصلا آلودگي به حساب نمي‌آورند. درخت نمي‌تواند آلودگي نوري را حذف كند اما گونه‌اي از آلودگي نوري كه با نام نور‌هاي پراكنده شناخته مي‌شود، به كمك تاج‌هاي پهناور درختان كاهش مي‌يابد و علاوه بر آرامش رواني در شب‌ها، امنيت و سلامت زيستي ما انسان‌ها را هم در پي دارد.
اما اينها هنوز همه فعاليت‌هاي اين كارگران و كارخانه‌هاي بي‌جيره و مواجب نيست؛ درختان نقش مهمي را هم در سلامت رواني و بهبود كيفيت اجتماعي زندگي ما انسان‌ها بر عهده گرفته‌اند. آنها چشم‌اندازهاي زيبايي براي ما درست مي‌كنند. در بسياري از ايالت‌هاي آمريكا، قوانين مشخصي براي كاشت گونه‌هاي درختي خاص به منظور پوشش دادن و پنهان كردن آلودگي‌هاي بصري وجود دارد. به عبارتي مي‌توان مناظر نامناسب شهري را با درختان از ديد شهروندان پنهان كرد يا آنها را زيبا‌تر نشان داد. در بعضي از بررسي‌ها حتي به نقش مهم درختان در سلامت رواني زندانيان اشاره شده است. در گزارش ديگر، اشاره شده است كه شهروندان با مشاهده مناظر پردرخت، با سرعتي تقريبا سه برابر ديگران، پس از يك استرس رواني به شرايط فيزيولوژيك عادي بازگشته‌اند.
بالاخره چند؟
هر درخت، كم و بيش همه آنچه را تا اينجا گفته شد انجام مي‌دهد. بعضي از آنها بيشتر كار مي‌كنند و بعضي كمتر. آنها با اين فعاليت‌هاي منحصر به فرد خود، مقادير زيادي سود مالي براي ما به ارمغان مي‌آورند. ما يك نهال دو ساله (مثلا چنار) را در ايران حدود ٢ تا ۵ هزار تومان مي‌خريم و براي نگهداري از آن سالانه در حدود ١٠ هزار تومان هزينه مي‌كنيم (شامل هزينه آب و سمپاشي و كود و هرس سر شاخه‌ها و...). اين يعني در مدت ٣٠ سال براي اين درخت فقط ۳۰۰۰۰۰ تومان هزينه مي‌كنيم. حالا كارخانه‌اي داريم با ٣٠ سال سابقه كه كل هزينه احداث و نگهداري آن در اين ٣٠ سال كمتر از نيم ميليون تومان بوده است. اين كارخانه ٣٠ ساله براي ما چه مقدار سود به بار آورده است؟ براي محاسبه سود كارخانه بايد ببينيم در اين ٣٠ سال چه محصولاتي را هركدام به چه مقدار توليد كرده است.
كارخانه ۳۰ساله ما هر سال حدود ۹ كيلوگرم CO۲ از اتمسفر جذب مي‌كند (در بعضي از پژوهش‌ها اين رقم تا حدود ۷/۲۱ پوند هم اعلام شده است). با استفاده از آخرين و مؤثرترين فناوري‌هاي موجود براي جذب اين مقدار دي اكسيد كربن، بايد حدود يك ميليون تومان هزينه كنيم. درختي كه به جذب دي اكسيد كربن مي‌پردازد، همزمان به توليد اكسيژن هم مشغول است. جالب است بدانيد كه هر درخت، اكسيژن لازم براي زندگي دو نفر انسان را در سال توليد مي‌كند. مي‌دانيد كه بدون اكسيژن نمي‌توانيم زنده بمانيم. براي اين فعاليت درختان چه مبلغي را تعيين مي‌كنيد؟ اما هر درخت به جز جذب دي‌اكسيد كربن، روزانه ۴/۱ كيلوگرم ذرات معلق هوا، ۷/۲ كيلوگرم اكسيد‌هاي نيتروژن، ۷/۲ كيلوگرم اكسيد گوگرد، ۹/۰ كيلوگرم منواكسيد كربن و مواد خطرناكي همچون كروميوم (١۴٠ ميلي گرم) و سرب (۵٢٠٠ ميلي گرم) را هم جذب مي‌كند. باز بر اساس آخرين روش‌ها، براي جذب اين مقدار آلودگي سالانه به حدود ۱۹۶هزار تومان نياز داريم.
در اين روزگار، يكي از مهم‌ترين مساله‌هاي انساني، تامين انرژي است. هر روز درباره كم و زياد شدن قيمت و تهديد كاهش زودهنگام منابع انرژي خبرهايي مي‌شنويم. هر درخت با ايجاد سايه و توليد پديده‌اي كه به آن «سينك حرارتي» مي‌گوييم، باعث مي‌شود مصرف انرژي الكتريكي خانگي در تابستان حدود ۹درصد كاهش يابد. اين مقدار كاهش، مطابق الگوي مصرف در ايران، ماهانه حدود ۲۱۰۰ تومان در هر خانه صرفه‌جويي ايجاد مي‌كند. البته مي‌دانيم به طور معمول همه ما خيلي بيشتر از اين الگو برق مصرف مي‌كنيم! جدا از ايجاد پديده سينك حرارتي، سايه درخت باعث ماندگاري بيشتر آسفالت خيابان‌ها مي‌شود. اين افزايش عمر در حدود سه برابر برآورد شده است. ؛ يعني آسفالت‌هايي كه در محيط‌هاي باز به طور ميانگين بايستي پنج سال دوام بياورند، تا ١۵ سال ـ و در بعضي گزارش‌ها تا ٢۵ سال ـ دوام آورده و سود هنگفتي نصيب ما مي‌كنند كه براي هر دوره پنج ساله از زندگي، يك درخت تناور با گستره تاج ۴٠ متر مربعي، حدود ٣ميليون تومان خواهد بود.
درختان با كاهش سرعت آب در زير و روي خاك، باعث تصفيه آب و نگهداري خاك مي‌شوند. بر‌اساس ارقام موجود، هزينه تصفيه هر ليتر آب در تصفيه‌خانه‌هاي ايران حدود تومان برآورد مي‌شود. اگر كاركرد يك درخت را با همين قيمت بسنجيم، درختان جنگلي نزديك به ٩۵ درصد از مواد معلق و بعضي از مواد محلول در آب را با ريشه‌هاي خود جذب مي‌كنند و اين فعاليت آنها به ازاي هر كيلومتر مربع جنگل، سالانه حدود ۱۳۰ ميليون تومان براي ما به ارمغان مي‌آورد. همچنين هر درخت به اندازه نصف يك ديواره بتني مي‌تواند نويز‌هاي صوتي محيطي را كاهش دهد. جدا از زيبايي درختان و زشتي بي‌اندازه ديواره‌هاي بتني كه در حاشيه بزرگراه‌ها براي كاهش آلودگي صوتي رديف مي‌شوند، هزينه ايجاد اين ديواره‌ها سبز و زيبا خيلي كمتر از ديوار‌هاي بتني است. درختان مي‌توانند با ايجاد نويز سفيد حدود ٧دسي بل از نويز‌هاي پراكنده محيطي را كاهش دهند كه براي اين فعاليت آنان بايد حدود ۳۰۰هزار تومان سود آوري كنار گذاشت. اين رقم را درختان در هر پنج سال يك‌بار، تجديد مي‌كنند؛ چرا كه ديواره‌هاي بتني تقريبا هر پنج سال يك‌بار به دلايل زيبايي شناختي يا مواردي از اين دست بايد نو شوند.
بياييد اين فهرست عددي را همين جا خاتمه دهيم؛ اگرچه بسياري از فايده‌هاي درخت چنان باارزش و حياتي هستند كه نمي‌توان برايشان رقمي تعيين كرد اما فهرست ما تا همين جاي كار، براي يك درخت ٣٠ ساله، حدود ۵۹۲/۷۶/۴۰۰ تومان درآمد توليد كرده است كه اگر هزينه‌هاي نگهداري ٣٠ساله (۳۰۰هزار تومان) را آز آن كسر كنيم، به سود خالص ۷۶/۲۹۲/۴۰۰ تومان مي‌رسيم . با همين رقم، سود سرمايه‌گذاري ٣٠ ساله ما در كاشت و مراقبت از درختان حدود ٢۵ هزار درصد است. كسي هست كه چنين سرمايه‌گذاري‌اي را نپسندد و مشتاق انجام آن نباشد؟ آيا اگر كسي چنين سرمايه‌گذاري‌اي را نپسندد نبايد به سلامت عقل او شك كرد؟ از آن بدتر، اگر كسي چنين كارخانه‌اي را به ارث ببرد و آگاهانه در پي خراب كردن آن باشد، درباره او چه مي‌توان گفت؟
